Dış Mekan Süs Bitkileri Yetiştiriciliği

Dış Mekan Süs Bitkilerinin Sınıflandırılması

Yaşam Sürelerine Göre Dış Mekan Süs Bitkileri 

• Tek Yıllık Bitkiler : Gelişimlerini 1 yılda tamamlayan ve bir sonraki yılda tohumla üretilebilen bitkiler bu gruba girerler. Bu bitkilerin çiçekleri genellikle tek yıllıktır. Camgüzeli, petunya ve ateş çiçeği tek yıllık bitkilere örnek gösterilebilir.

• İki Yıllık Bitkiler : Bu bitkiler vejetatif gelişimlerini 1. yıl, generatif gelişmelerini ise 2. yıl tamamlayarak 2. yılın sonunda ölürler. Mesela gazanya ve hüsnüyusuf iki yıllık bitkilere örnektir.

• Çok Yıllık Bitkiler : 2 yıldan daha uzun  ömürlü bitkilerdir. Bu yüzden, toprak üstü kısımları vejetasyon dönemi sonunda kurusa bile sonraki vejetasyon döneminde yeni sürgünler oluşturabilir.  Otsu ve odunsu yapıda olabilirler. Ortanca ve kartopu, bu bitkilere birer örnektir.

Boylarına Göre Dış Mekan Süs Bitkileri 

• Yer Örtücüler : Genellikle 30 cm kadar boylanan, yayılıcı, sürünücü veya sarılıcı bodur bitkilerdir.
• Çalılar : Boyları 5 metreyi geçmeyen ve birden çok gövdesi bulunan bitkilerdir.
• Ağaçlar : Boyları onlarca metreye ulaşabilen, tek ve bütün gövdeli bitkilerdir.

Yaprak Dökme Durumlarına Göre Dış Mekan Süs Bitkileri 

• Kışın yapraklarını dökenler
• İklim koşullarına göre yapraklarını dökmeyenler veya geç dökenler
• Yaz kış yeşil kalanlar

Şekillerine Göre Dış Mekan Süs Bitkileri 

• Salkım formlu bitkiler
• Sütun formlu bitkiler
• Piramit formlu bitkiler
• Yuvarlak formlu bitkiler
• Manzara formlu bitkiler

Dış Mekan Süs Bitkilerinin İklim ve Toprak İstekleri 

Hem bitkilerin tür ve çeşidine hem de yetiştiği bölgelere göre iklim ve toprak istekleri büyük farklılıklar gösterir. Ülkemizde yetişen süs bitkilerinin özellikle de ağaçların doğal dağılımı genellikle 5 farklı bölgeye ayrılarak incelenmektedir.

• Kuzey Anadolu iç şeridi
• Kuzey Anadolu dış şeridi
• Step kenar şeridi
• Akdeniz şeridi
• Güneydoğu Anadolu şeridi

Dış Mekan Süs Bitkileri Üretim Yöntemleri

Bitkiler 3 farklı yöntemle üretilebilir. Bu yöntemler; tohumla üretim, sporla üretim ve vejetatif (bitki parçalarıyla) üretimdir. Aşağıda bu üretim yöntemlerinin ayrıntılarını bulabilirsiniz.

Tohumla ( Generatif ) Üretim

Bu yöntem sayesinde fazla miktarda, ucuz ve kolay üretim yapmak mümkündür. Ancak dış mekan süs bitkilerinden ağaç veya çalı türlerinin bazıları tohumla üretilemez ya da çok zor üretilir. Bu nedenle ilk olarak hangi bitkilerin tohumla üretilebileceğini bilmek önemlidir. Daha sonra tohumlar en uygun yöntemle ekilmelidir.  Ekim sonrasında da doğru işlemlerin yapılması önemlidir.

Ekilecek tohumlarda dormansi varsa, uygun yöntemlerle dormansi kırılmalıdır. Gerekli durumlarda katlama işlemi uygulanmalıdır.

Tohumlar kasalara, tavalara veya yastıklara ekilebilir. Ekimde kullanılacak torf her yıl değiştirilmelidir. Eğer eski torf kullanılacaksa mutlaka dezenfeksiyon yapılmalıdır. Tohumlar kasalara veya tavalara ekilecekse drenajı sağlamak için alt kısma çakıl taşı konmalıdır. Daha sonra serilen bir elek teli üzerine torf ilave edilir. Son olarak tohumlar homojen bir biçimde torfa ekilirler.

Sporla Üretim

Eğrelti otları gibi çiçeksiz bitkiler, sporla üretilmektedir. Sporlar genellikle yaprakların alt yüzlerinde meydana gelirler. Nadiren de yaprak kenarları boyunca oluşturlar. Sporlar bir spor kesesi içinde oluşurlar, uygun bir ortam bulunca da çimlenip gelişirler.

Bitki Aksamı İle (Vejetatif ) Üretim

Süs bitkilerinin üretiminde en sık kullanılan yöntemdir. Kök ve sürgün oluşturabilen bitki kısımlarıyla yapılan üretimdir. Bu iş için kullanılan kısımlar genellikle kökler, kollar, genç sürgünler ve yapraklardır. En çok kullanılan vejetatif üretim yöntemleri şunlardır :

• Çelikle Üretim : Ana bitkiden alınan kök, gövde, yaprak gibi kısımların uygun koşullarda köklendirilmesiyle yapılan üretim şeklidir.
• Aşıyla Üretim : Farklı 2 bitkinin birleştirilip kaynaştırılmasıyla yapılan üretim şeklidir. Bu 2 bitki, tek bir bitki gibi büyüyüp gelişimini sürdürür. Aşılı bir bitkinin kökünün bulunduğu alt kısmına anaç, üstte kalan kısmına ise kalem denmektedir.
• Daldırma Yöntemiyle Üretim : Bu yöntemde ana bitkinin bir kısmı ya da sürgünü toprağa daldırılarak köklendirilmektedir. Daha sonra köklenen kısım ana bitkiden ayrılmaktadır. Bu yöntem her bitkiye uygun değildir. Her şeyden önce çoğaltılacak bitkinin dallarının esnek olması önemlidir.
• Bölme Ve Ayırmayla Üretim : Soğanlı bitkiler, yumru köklüler, yumrular ve rizomlu bitkiler daha çok bu yöntemle çoğaltılmaktadır. Bu işlemde eğer soğan benzeri doğal olarak ayrılabilen kısımlar kullanılıyorsa ayırma, kök yumrularındaki gibi kesilerek parçalara halinde yapılıyorsa bölme adı verilmektedir.

Dış Mekan Süs Bitkileri Ve Peyzajda Kullanımları

İğne Yapraklı Ağaçlar

Genellikle yaz kış yeşil bitkilerdir. Yoğun olarak çevre düzenlemelerinde ve peyzajda kullanılırlar. Özellikle odunları, kereste ve mobilya alanında çok kıymetlidir. Bazı türlerinin meyveleri ilaç, gıda ve kozmetik sanayisinde kullanılmaktadır. Belli başlı  iğne yapraklı ağaçlar ve bilimsel isimleri şunlardır :

Yaprak Döken Süs Ağaçları

Genellikle parkların, bahçelerin ve karayollarının peyzajında kullanılan ağaçlardır. Bu ağaçlar özellikle formları, yaprak ve meyvelerinin renkleri sayesinde görsel bir şölen sunarlar. Başlıca yaprak döken süs ağaçları şunlardır :

Bodur Ağaçlar Ve Çalılar

Bu bitkiler, boy, gövde, dal, yaprak, meyve ve tohum özellikleri açısından çok farklı tür ve çeşitlerden oluşmaktadır. Aralarında yaprak döken ve dökmeyen türler mevcuttur. Bunlardan bazıları dikenli, bazıları dikensizdir. Özellikle peyzaj ve çevre düzenlemesinde sıkça kullanılan ağaç ve çalılar şunlardır :

Çit Bitkileri

Genellikle yüksek boylu çitlerin ya da bitki duvarlarının oluşturulmasında kullanılan bitkilerdir.  Bu bitkilerin bazıları mutlaka budama isterken bir kısmı budama gerektirmez. Bu nedenle, budanma ihtiyaçlarına göre 2 farklı grupta incelenirler.

Kuvvetli Budanan Çit Bitkileri

Budama Yapmadan Kullanılabilen Çit Bitkileri

Sarmaşıklar Ve Sürünücü Bitkiler 

Özellikle ağaç, duvar ya da kameriyelere tutaçlarıyla sarılan, tek veya çok yıllık bitkilerdir. Bir kısmı otsu yapıdayken bir kısmı odunsu yapıdadır. Bundan dolayı pek çok farklı türe sahiptirler. Çevre düzenlemelerinde tamamlayıcı bitki olarak kullanıldıkları gibi istenmeyen görüntüleri kapatmak için kullanımları da yaygındır. En önemli örnekleri şunlardır :

Tek Yıllık Çiçekler 

Genellikle tohumdan üretilirler ancak çelikle üretilen türleri de mevcuttur. En sık yetiştirilen tek yıllık çiçekler şunlardır :

Çok Yıllık Çiçekler 

Genellikle soğanlı ya da yumrulu bitkilerdir. Bu bitkilerin kökleri kış aylarında, toprak altında canlılıklarını korurlar. Sonrasında havaların ısınmasıyla beraber tekrar sürerler. Başlıca çok yıllık çiçekler aşağıdadır :

Kaya Bahçesi Bitkileri

Belli bir standart gözetilmeksizin, farklı özellikteki bitkilerin taş ve kayaların arasına ekilmesiyle oluşturulan bahçelere “kaya bahçeleri” adı verilmektedir.  Genellikle kaya bahçesi oluşturmada kullanılan bitkiler şunlardır :

Su Bitkileri

Havuzlarda ve yapay göletlerde peyzaj amacıyla kullanılan bitkilerdir. Buna ek olarak ortamdaki bazı atık maddelerin temizlenmesini de sağlarlar. Bir diğer özellikleri de suyun altında, üstünde ya da kenarında yetiştirilebilen türleri içermeleridir. Bir kısmı soğuk iklimlere bir kısmı da soğuk iklimlere adapte olmuştur. Sıklıkla  kullanılan su bitkileri şunlardır :