Oksimoron nedir, ne anlama gelir? Kökeni nedir?

TDK'ya göre iki zıt anlamlı kelimenin bir arada kullanılması olarak tanımlanıyor. Oksimoron özellikle edebiyatta anlamı daha da kuvvetlendirmek ve edebi bir kaygı ile yazarlar tarafından sıklıkla kullanılmaktadır.

Birbiriyle çelişen ya da tamamen zıt iki kavramın bir arada kullanılmasıyla oluşan ifadelere "Oksimoron" deniliyor. Genellikle anlamı kuvvetlendirmek için veya edebi sanat yapmak amacıyla sıklıkla tercih ediliyor.

OKSİMORON NE DEMEK?

Oksimoron, “birbiriyle zıt ya da çelişkili olan ( kara güneş, ihtiyar delikanlı, siyah süt, aydınlık geceler, büyük hayallerin küçük adamı, tatlı sıkıntı, ölüden diri doğmak, acıyı bal eylemek, erkek Fatma, kuru temizleme, cennet içindeki cehennem ya da cehennem içindeki cennet vb.) iki sözcüğün oluşturduğu tamlama biçimindeki ifadelere denir.

Başta şiir olmak üzere, edebî anlatılar üzerine araştırma yapan uzmanlarca “tezat, tezatname, birleşik tezat, paradoksal imaj, ikirciklem” olarak adlandırılan oksimoron sanatı, Türk edebiyatı açısından yeterince araştırmaların yapılmadığı sahalardan biridir. Kavram hakkında araştırma yapanların yukarıda bahsedilen adlandırmaları, oksimoron sanatının Türkçe karşılıklarıdır. Tezat sanatı içerisinde yer alan oksimoron, sanatlı bir üslubun ürünüdür. Şiir başta olmak üzere “roman, hikâye vb.” anlatı türlerinde kalem oynatan çoğu yazara göre, genç şairlerin kullandığı ifadeler olarak adlandırılan oksimoron, sanat bakımından bu tür anlatılarda ifade edilmek istenen mizahı vurgulaması bakımından önemlidir. Her ne kadar, Türk edebiyatı açısından yeterince araştırılmamış, üzerine söz söylenmemiş bir konu olsa da oksimoron “güncel ve hayatın içinde olup bitenlerin sesi” olması bakımından önemli bir sanattır. Özellikle eleştiri alanında örneklerin sıkça görülmesi ve yapılan eleştirilerin bu sanatla sergilenmesi, karşıdaki insanda “nasıl yani?” şeklinde bir sorunun doğmasını sağlamaktadır.

Oksimoron, edebiyatta, sanatta ve basın dilinde sıklıkla kullanılan sanatlı bir dildir. Oksimoron yapılar şiir sanatı içerisinde, hem bireysel eğilimlerin ürünü olan eserlerde hem de tasavvufî konuların anlatıldığı, mistik havanın kapladığı dizelerde de görülmektedir. Türk şiirinde tasavvuf eğiliminde olan Sezai Karakoç ve Necip Fazıl Kısakürek’in şiirlerinde bu ifadelere rastlanır. 

TDK: "Zıt anlamlı iki kelimenin bir arada kullanılması." olarak tanımlamaktadır.

Oksimoron birbiriyle çelişen ya da tamamen zıt iki kavramın bir arada kullanılmasıyla oluşan ifadelere deniliyor.

OKSİMORON KELİMESİNİN KÖKENİ

Türkçe'ye Fransızca'dan geçen bu kavramın kökeni ise Yunanca oxus (keskin) ve môros (aptalca) sözcüklerinden gelmektedir.

OKSİMORON ÖRNEKLERİ

• Çok az,
• Sabit değişken,
• Ayrıntılı özet
• Yüzme bilmeyen balık
• Sessiz çığlık

Detaylı bilgi için dosyalar bölümündeki from-old-turkish-to-old-anatolian-turkish-examples-of-oxymoron.pdf dosyasını incelemeniz öneririm.